آیا عیسی به جشن می‌رود؟ (یوحنا 1:7-13)

به گفتهٔ یوسفوس، جشن «خیمه‌ها» بزرگ‌ترین و مقدّس‌ترینِ همهٔ اعیاد یهود بود. این جشن طبق شریعت موسی در روز پانزدهم از ماه هفتم، یعنی در سپتامبر یا اکتبر برگزار می‌شد؛ و این در زمانی بود که زمین معمولاً باران می‌یافت و همه‌چیز بارور و پربرکت می‌گردید. این جشن هشت روز به طول می‌انجامید و سرشار از شادمانی و جشن و سرور بود.

شرح برگزاری این جشن در (لاویان 34:23-44) آمده است. در آن زمان، مردم در سایه‌بان‌ها یا خیمه‌هایی از شاخه‌های درختان سکونت می‌کردند تا به یاد آورند که قوم اسرائیل در دوران خروج از مصر و در راه سرزمین موعود، در پناهگاه‌های موقتی زندگی می‌کردند.

فصول 9-14 از کتاب زکریا، جشن خیمه‌ها را با روز خداوند پیوند می‌دهند (زکریا 16:14-21). زکریا وعده می‌دهد که در روز خداوند، «آب‌های زنده (آب حیات)» در اورشلیم جاری خواهند شد (زکریا 8:14)، و در همان روزِ عمل خداوند، برای خاندان داوود و ساکنان اورشلیم «چشمه‌ای به جهت طهارت از گناه و ناپاکی گشوده خواهد شد» (زکریا 1:13). از این رو، جشن خیمه‌ها از دیرباز جشنی سپاسگزارانه و زمانی برای انتظار «ایام آخر» بوده است. همچنین در همین کتاب، در پیشگویی زکریا، دربارهٔ پادشاهی که سوار بر کره‌الاغی به این جشن می‌آید (زکریا 9:9)، اشاره شده است.

برادران عیسی به او ایمان نداشتند، امّا به او پند دادند: جشن خیمه‌ها بهترین فرصت برای گسترش دعوت اوست. عیسی به «تدابیر تجاریِ بزرگ» آنان اعتنایی نکرد، بلکه چشم‌انتظار به کمال رسیدن زمان در نظر خدا بود و نخواست پیش از آن اقدام نماید. احتمال دارد در سخنان او نوعی بازیِ واژگانی وجود داشته باشد که در انجیل یوحنا معمول است؛ عیسی نه «برای جشن برخاست» و نه «به سوی جلال آسمان برآمد». با این حال، حرکت خود را آغاز کرد، امّا نه به‌صورت آشکار و در مرکز توجه زائران، بلکه در پنهان و سکوت.

چه کسی شریعت موسی را می‌شکند؟ (یوحنا 14:7-24)

هنگامی که عیسی به جشن آمد، با اقتداری کامل ظاهر شد. شنوندگان دریافتند که او وابسته به هیچ مکتب یا فرقهٔ شناخته‌شده‌ای نیست، بلکه از آموزهٔ خود سخن می‌گوید. عیسی شکاکان را تشویق کرد که ارادهٔ خدا را بجویند تا دریابند آیا تعالیم او از جانب خودش است یا از سوی خدا. در اینجا همان موضوعی که در فصل پنجم مطرح شده بود دوباره به دست خود عیسی یادآوری می‌شود: این اتهام که عیسی نمی‌تواند از سوی خدا فرستاده شده باشد، زیرا با شفا دادن در روز سبت، شریعت را می‌شکند.

عیسی به عملِ خود یهودیان استناد می‌کند. مطابق شریعت، ختنهٔ پسر باید در روز هشتم پس از تولد انجام می‌شد (لاویان 3:12). اگر این روز با روز سبت مصادف می‌گشت، دو فرمان در برابر یکدیگر قرار می‌گرفتند. کدام‌یک بر دیگری برتری داشت؟ یهودیان داوری کردند که در چنین حالتی، انجام ختنه نقضِ حکمِ سبت محسوب نمی‌شود. آنان می‌گفتند: «ختنه آیینی بزرگ است، زیرا حتی در روز سبت نیز انجام آن جایز است». عیسی استدلال کرد که اگر ختنه - که تنها بخشی از بدن را دربرمی‌گیرد - در روز سبت مجاز است، چرا درمانِ تمامی بدن روا نباشد؟ بدین‌سان، عیسی همانند اناجیل هم‌نظر، جوهرِ حقیقیِ فرمانِ سبت را آشکار می‌سازد: انسان برای سبت آفریده نشده است، بلکه سبت برای انسان پدید آمده است.

عیسی کیست؟ (یوحنا 25:7-36)

در روزگار عیسی، باورها و گمانه‌زنی‌های گوناگونی دربارهٔ مسیحِ موعود میان مردم رواج داشت. یکی از این باورها، که در نوشته‌های یهودیِ بیرون از عهد عتیق نیز دیده می‌شود، این بود که مسیح تا زمانِ مقرر پنهان می‌ماند و سپس در هنگامی که زمان به کمال می‌رسد آشکار می‌شود. اما این تصور با واقعیت زندگی عیسی سازگار نبود، زیرا همه منشأ و زادگاه او را می‌دانستند؛ او در ناصره به دنیا آمده بود.

یوحنا، به سبک رازآلودِ همیشگی خود، گفت‌وگوی مردم را چنین بازمی‌نماید؛ امّا در معنای ژرف‌تر، یهودیان در حقیقت نمی‌دانستند عیسی کیست و از کجا آمده است. آنان بخشی از حقیقت را می‌دانستند، امّا از بقیه آن کاملاً ناآگاه بودند. آن‌ها می‌دانستند که عیسی انسانی است که در ناصره زاده شده است، امّا از منشأ آسمانی او بی‌خبر بودند، زیرا پدر را نمی‌شناختند.

سخنان عیسی بار دیگر میل به کشتن او را در دل‌ها برانگیخت. این امر عیسی را واداشت تا از مرگ خود و بازگشتش نزد پدر سخن بگوید. چنان‌که بارها در انجیل یوحنا دیده می‌شود، مردم به‌هیچ‌روی درنمی‌یابند که عیسی از چه سخن می‌گوید. گفتار آنان نه الزاماً کفرآمیز یا تمسخرآمیز، بلکه نشانه‌ای از نابیناییِ کامل نسبت به حقیقت خدا بود.

آب حیات برای تشنگان! (یوحنا 37:7-53)

جشن خیمه‌ها در روز آخر خود به اوج می‌رسید. بی‌تردید آن لحظه‌ای بود که مردم به پرسش‌های مربوط به پایان زمان می‌اندیشیدند. به یاد داریم سخنان زکریا را دربارهٔ «جویبارهای آب زنده» (زکریا 8:14). در آیین آب‌کشی (مترجم: در دوران معبد دوم، در هر روز از ایام جشن، کاهنان از برکهٔ سیلوام (Siloam) آب برمی‌داشتند و در میان سرود و شادی آن را به معبد می‌بردند تا بر پای قربانگاه بریزند. این عمل، نشانه‌ای از سپاسگزاری برای باران و همچنین امید به بارش روح خدا در روزهای آخر بود)، مردم این سرود را می‌خواندند: «با شادی از چشمه‌های نجات آب خواهید کشید» (اشعیا 3:12). بر همین زمینه بود که عیسی در میان جمع ایستاد و با صدای بلند خود را آب حیات معرفی نمود.

در اینجا عیسی اعلام می‌کند که خود سرچشمهٔ آب حیات است. البته برای این آیات، تفسیر دیگری نیز وجود دارد: برخی بر این باورند که جویبارهای آب زنده نه از درونِ مؤمن، بلکه از خودِ عیسی جاری می‌شوند؛ اما یوحنا در ادامه روشن می‌سازد که مقصود از آب زنده، روح‌القدس است
. «هر که تشنه است، نزد من آید و بنوشد. هر که به من ایمان آوَرَد، همان‌گونه که کتاب می‌گوید، از بطن او نهرهای آب زنده روان خواهد شد».

یوحنا با مهارتی شگرف، گفت‌وگو و جدال یهودیان را دربارهٔ عیسی به تصویر می‌کشد: آیا او «آن نبی» است؟ (تثنیه 18:18) یا مسیح موعود؟ یا فریب‌دهنده؟

بر خلاف لوقا و متی، یوحنا از تولد عیسی در بیت‌لحم سخن نمی‌گوید. از این رو، گاه گفته می‌شود که یوحنا از سنت‌های مربوط به ولادت عیسی آگاهی نداشته است؛ امّا در اینجا او می‌نویسد که مخالفان عیسی بر پایهٔ این «واقعیت ظاهری» او را رد کردند که گویا در بیت‌لحم زاده نشده است؛ این خود نشان می‌دهد که یوحنا فرض را بر این نهاده است که خوانندگانش می‌دانند یهودیان در این داوری به خطا رفته‌اند.

در پایان این فصل، گفت‌وگویی جالب و مهم روی می‌دهد. نیقودیموس نقد خود را در قالب پرسشی بیان می‌کند. اما پاسخ دیگران به او از اهمیت بیشتری برخوردار است: در هیچ پیشگویی نیامده است که نبی‌ای از جلیلِ خوار و حقیر برخیزد؛ پس عیسی مسیحای دروغین است. به‌نظر می‌رسد این سخن به نبی بزرگی اشاره دارد که در (تثنیه 18:18) درباره‌اش گفته شده است. عیسی در نخستین تعلیم خود در فصل هشتم، آیهٔ 12، دوباره به همین جمله بازمی‌گردد. کتاب‌مقدس از نبی‌ای که از جلیل برخیزد سخنی نمی‌گوید، اما جلیل و نور پیوندی استوار با یکدیگر دارند (اشعیا 23:8؛ 6:9).